stanowisko konsultanta i Prezydium ZG PTP
Koleżanki i Koledzy Patomorfolodzy!
W związku z różnymi dyskusjami oraz napływającymi zapytaniami dotyczącymi „styku” patomorfologów i diagnostów laboratoryjnych, przedstawiamy wspólne stanowisko (opinię) konsultanta krajowego w dziedzinie patomorfologii oraz Prezydium Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Patologów.
- Zakłady (pracownie) patomorfologii (patologii) czy pracownie histopatologiczne (dawnej także nazywane jednostkami „anatomii patologicznej”), ze względów merytorycznych podlegają nadzorowi jak dla działalności lekarskiej. Zostało to jednoznacznie wskazane przez prawodawcę w rozporządzeniu ministra zdrowia w sprawie patomorfologii z grudnia 2017 roku. Postawienie rozpoznania patomorfologicznego wymaga po pierwsze ukończenia studiów lekarskich, a następnie specjalizacji z patomorfologii. Dla części czynności lekarskich, w tych zakładach wymagane jest nie tylko ukończenie studiów lekarskich, ale również określony czas szkolenia (w ramach specjalizacji z patomorfologii) – dotyczy to m.in. rozpoznań cytologicznych.
- Jednym z obszarów, gdzie przygotowanie merytoryczne diagnostów laboratoryjnych jest wykorzystywane w zakładach patomorfologii, są badania cytologiczne (głównie cytologia złuszczeniowa ginekologiczna), w których diagności laboratoryjni mogą brać udział jako skrinerzy oraz mogą formułować „wynik”, który jest efektem oceny przez nich materiału cytologicznego. Wynik staje się rozpoznaniem, jeżeli materiał zostanie zweryfikowany, w tym oceniony i autoryzowany przez lekarza patomorfologa. Jednak warto pamiętać, że tzw. cytologia ginekologiczna, to tylko jedna z form badania cytologicznego. Badania cytologiczne to także, m.in.: cytologia płynów (nb. jako jedna z form cytologii złuszczeniowej), cytologia aspiracyjna, cytologia złuszczeniowa nie-ginekologiczna, czy cytologia odcisków (imprinting). Rozpoznanie cytologiczne jest domeną lekarzy. Taka sytuacja jest podyktowana względami merytorycznymi, gdyż badanie cytologiczne jest jednym z elementów, a czasem jednym z etapów warunkujących postępowanie lekarskie. Z jednej strony może być to jeden z elementów diagnostyki patomorfologicznej w trakcie całego badania patomorfologicznego, np. w którym wykorzystuje się odciski cytologiczne, w celu rozszerzenia panelu badań morfologicznych. Z drugiej strony zaś, nie ma możliwości prowadzenia wiarygodnej diagnostyki cytologicznej bez powiązania z innymi badaniami morfologicznymi, czyli np. histologicznymi. Brak korelacji obrazu cytologicznego z histologicznym prowadzi często do błędów merytorycznych (patrz raporty o niskim stopniu wykrywalności raka szyjki macicy w programie populacyjnym), gdyż jedynie patomorfolog, z pełną wiedzą na temat badania (rozpoznania) patomorfologicznego w oparciu o badanie materiału tkankowego jest w stanie w pełni właściwie zinterpretować całe spektrum wyników badań cytologicznych.
- W zakładach patomorfologii pracują diagności laboratoryjni, wykonując zadania inne niż związane z oceną materiału cytologicznego. Wykonują czynności techniczne (można je nazwać: laboratoryjne) np. w pracowni histopatologii czy immunohistochemii, w których wymagana jest niezwykła staranność, gdyż efekt ich pracy (np. preparaty histologiczne, czy immunohistochemiczne) stanowi podstawę oceny mikroskopowej, niezbędnej do ustalenia rozpoznania patomorfologicznego. W przeszłości główne źródło wspomnianych pracowników stanowiło pomaturalne studium medyczne z kierunkiem analityka medyczne lub technika chemiczne, które kształciły zawodowo w zakresie umiejętności praktycznych osoby doskonale przygotowane do zatrudnienia na w/w stanowiskach. Obecnie, po likwidacji tego trybu kształcenia oraz po zaniechaniu kształcenia na kierunku analityka medyczna na studiach dwustopniowych, na w/w stanowiskach bywają zatrudniani absolwenci kierunku analityka medyczna z wykształceniem na poziomie magisterium. Niemniej jednak, zatrudnienie absolwentów analityki medycznej do wykonywania czynności w części technicznej/laboratoryjnej zakładów patomorfologii nie może być utożsamiane z wykonywaniem „czynności diagnostyki laboratoryjnej”. Warto jednak zaznaczyć, że wspomniani absolwenci ze względu na ukończony profil studiów są niezwykle cenionymi współpracownikami. Na tych samych stanowiskach są zatrudniane osoby, które ukończyły kształcenie na innych kierunkach niż analityka medyczna, ale o profilu przydatnym do wykonywania opisanych powyżej zadań. Mogą to być np. absolwenci: biotechnologii, inżynierii biomedycznej, biologii (o odpowiednim profilu), biochemii, chemii, itd. Postęp technik wykorzystywanych w diagnostyce patomorfologicznej jest ogromny i wymaga uzupełniania zatrudnienia osobami o odpowiednich kompetencjach, np. w obecnej dobie do analizy danych coraz częściej trzeba będzie wykorzystywać bioinformatyków.
Tożsamą merytorycznie opinię podpisaną przez konsultanta krajowego w dziedzinie patomorfologii prof. A. Marszałka oraz vicePrezes Polskiego Towarzystwa Patologów prof. R. Langfort przekazano do Ministerstwa Zdrowia w dniu 12 lutego br.
