Historia PTPat – Polskie Towarzystwo Patologów

ZARYS HISTORII POLSKIEGO TOWARZYSTWA PATOLOGÓW

POCZĄTKI POWOŁANIA I DZIAŁALNOŚCI POLSKIEGO TOWARZYSTWA ANATOMOPATOLOGÓW W ŚWIETLE WSPOMNIEŃ WŁASNYCH

Maria Kobuszewska – Faryna

Przedruk z: Patomorfologia wczoraj, dziś i jutro” pod red. A. Hajduka. Rzeszów 1995, t.1:1519

Po uporaniu się z licznymi trudnościami, związanymi z szybką odbudową kraju po I wojnie światowej oraz z organizowaniem i uruchomieniem każdej dziedziny życia w Niepodległej Ojczyźnie – anatomopatolodzy pracowali w 5 zakładach uniwersyteckich (Kraków, Wilno, Lwów, Poznań, Warszawa), oraz nielicznych samodzielnych placówkach przy dużych szpitalach, usytuowanych głównie w miastach uniwersyteckich. Chcieli mieć swoje Towarzystwo Naukowe. Na wspólnych zebraniach kierowników zakładów opracowano statut planowanego towarzystwa, nie doszło jednak do jego oficjalnego powołania. Przyczyną tego była jak sądzę, zbyt mała liczba członków założycieli. Myślę, że również przeszkodą harmonijnego działania były różnice dzielnicowe, smutna pozostałość po podziale Polski w czasie niewoli, oraz ambicje poszczególnych zespołów czy ich kierowników.

Pomimo tych trudności współdziałania w okresie 20-lecia Niepodległości Polski niewielka grupa anatomopatologów prowadziła efektywną i podstawową pracę doskonalenia organizacji własnych zakładów, szkolenia i doskonalenia młodej kadry, podnoszenia rangi anatomii patologicznej wśród innych dyscyplin medycznych. Był to okres rozwoju placówek, które w przyszłości stanowiły bazę dla późniejszych oddziałów terenowych planowanego ogólnokrajowego Towarzystwa. W poszczególnych zakładach odbywały się zebrania naukowe, powstawały inicjatywy wydawnicze prac naukowych. Koszty pokrywali pracownicy naukowi zakładów. Anatomopatolodzy znani byli z częstych wystąpień na posiedzeniach naukowych innych towarzystw. Rozwijała się współpraca naukowa z kolegami klinicystami, którą powodował szybki rozwój nauk medycznych klinicznych w specjalnościach zabiegowych. Udział anatomopatologa był niezbędny dla pracy klinicznej usługowej i pracy badawczej.

O założeniu Polskiego Towarzystwa Anatomopatologów myśleli nieliczni anatomopatolodzy w latach dwudziestych bieżącego wieku. W 1925 na Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich w Warszawie zorganizowano pierwsze Walne Zebranie Towarzystwa Patologów Polskich, opracowano statut oraz uzyskano rejestrację. Członkowie założyciele: Prof., Prof. Stanisław Ciechanowski (Kraków), Witold Nowicki (Lwów) i Ludwik Paszkiewicz (Warszawa). Towarzystwo liczyło 21 członków i prawdopodobnie z tego powodu nie rozwinęło działalności.

II wojna światowa zburzyła większość osiągnięć i dokonań 20 lat okresu międzywojennego. Spowodowała też ogromne spustoszenie w środowisku anatomopatologów polskich. Wielu z nich poległo lub zginęło, wielu znalazło się poza krajem. W ruinach i zgliszczach legły budynki wielu zakładów, a te które ocalały były zdewastowane. Ustalenia powojenne polityki międzynarodowej pozbawiły Polskę dwóch placówek akademickich o wieloletnich tradycjach i znaczących osiągnięciach naukowych /zakłady: lwowski i wileński/o Do 3 przedwojennych /zakłady: krakowski, poznański, warszawski/ przybyły zakłady stopniowo powoływanych nowych akademii medycznych od 1945 roku /zakłady akademii medycznych: we Wrocławiu, Gdańsku, w Szczecinie, Łodzi, Lublinie i Białymstoku/. Powstały również zakłady anatomii patologicznej instytutów naukowo-badawczych, a w wielu miastach pracownie i prosektoria przyszpitalne. Szkolenie młodej kadry odbywało się w licznych zakładach a mimo to nie zaspokajało szybko rosnących potrzeb.

W Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej powstał nadzór krajowy i wojewódzki. Pierwszym długoletnim Konsultantem Krajowym był prof. Ludwik Paszkiewicz, który będąc również Przewodniczącym Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia organizował zjazdy zwane „Konferencjami Seniorów, obradujące jako Sesje Rady Naukowej. Były to systematycznie zwoływane spotkania kierowników zakładów akademickich i instytutowych, na których prowadzono doskonalenia wiedzy histopatologicznej i ujednolicenia mianownictwa zwłaszcza onkologicznego. Konferencje seniorów były cyklem doskonalenia zawodowego, wymianą informacji, miejscem dyskusji z władzami ministerialnymi, wśród których szczególną opieką otaczali patomorfologów minister Jerzy Sztachelski oraz wiceminister Bohdan Bednarski. Konferencje seniorów cieszyły się pełną frekwencją, miały charakter spotkań przyjacielskich a nawet rodzinnych. Tę ciepłą atmosferę wytwarzał – prof. L. Paszkiewicz, mając do pomocy jako przewodniczącego części naukowych – prof. Józefa Laskowskiego oraz przewodniczącą części administacyjno-informacyjnej prof. dr Janinę Kowalczykową. Ja stanowiłam asystę techniczną zebrania, a prof. Regina Walentynowicz-Stańczykowa, ówczesny adiunkt Zakładu Warszawskiego znana nie tylko z osiągnięć dydaktycznych i naukowych, ale i z talentu kulinarnego, zachwycała uczestników przygotowywaniem eleganckich obiadów, których koszty pokrywał początkowo prof. Paszkiewicz, potem gdy liczba uczestników wzrastała ustalono skromną opłatę składkową. „Konferencje seniorów” były spotkaniami pozwalającymi na wzajemne poznanie się czołowych anatomopatologów oraz dyskutowanie nad problemami dotyczącymi rozwoju naszej specjalności. Było to kilkuletnie przygotowywanie się do realizacji powołania Towarzystwa ogólnokrajowego.

Po niepowodzeniu ze sprawą utworzenia Polskiego Towarzystwa Anatomii Patologicznej, jakie przed laty przeżył prof. Ludwik Paszkiewicz – najbliżsi jego współpracownicy długo starali się go przekonać o potrzebie ponowienia starań w tej kwestii. Z konieczności bowiem oparcia się o jakąś organizację społeczną stanowiliśmy sekcję anatomopatologiczną w Polskim Towarzystwie Anatomicznym (PT A).

Poza okresowymi zebraniami roboczymi jakimi były „konferencje seniorów” – ze wzruszeniem wspominam dwa Zjazdy ogólnokrajowe, pierwszy we Wrocławiu w kwietniu 1949 roku zorganizowany przez prof. Z. Alberta i jego zespół. Emocje pierwszych prezentacji prac, podziw dla zapału pracującego tam zespołu, ciepłe wspomnienia niezwykłej atmosfery koleżeństwa, przyjaźni i wesołości, iście lwowskiej, kolegów organizatorów – to co pozostało w pamięci z tego niezwykłego Zjazdu. I jeszcze jedno – nagłe uświadomienie sobie faktu, że stanowimy dość pokaźną grupę ludzi o wspólnych dążeniach i ciekawych osiągnięciach. Drugim również niezwykle uroczystym i niezapomnianym spotkaniem naszego środowiska był Zjazd Anatomopatologów w Krakowie w 1951 roku, zorganizowany przez niezwykle energiczną i bardzo serdeczną prof. Janinę Kowalczykową z okazji „Setnej rocznicy działalności Zakładu Anatomii Patologicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego”. Od tej pory czuliśmy, że następuje wewnętrzna konsolidacja sił, że poznajemy się coraz lepiej, lubimy się, szanujemy wzajemnie i coraz bardziej wydajemy się być przygotowani do powołania odrębnego towarzystwa.

A jednak jeszcze trzeba było aż 7 lat, aby przekonać naszych nauczycieli, że już należy rozpocząć starania o stworzenie własnej organizacji. Przyczyniły się do tego dwa fakty:

1. załatwianie przez prof. Ludwika Paszkiewicza materialnego poparcia Polskiej Akademii Nauk (PAN). Opracowano statut, zatwierdzono go przez władze administracyjne, uzyskano zgodę Wydziału VI PAN na protektorat i odpowiednie dotacje.

2. były gorące namowy ze strony kolegów czeskich, a mianowicie prof. V. Jedlicki i prof. A. Fingerlanda, którzy w czasie swojej wizyty w Warszawie przedstawili realne korzyści jakie odnoszą u siebie po założeniu Towarzystwa Patologów Czechosłowackich, stanowiącego sekcję Czeskosłowackiego Towarzystwa Naukowego im. J. Purkinie’go. Młodzież zakładowa gorąco przyłączyła się do opinii profesorów z Pragi i uzyskała wreszcie zgodę prof. Paszkiewicza na powołanie komitetu organizacyjnego w osobach: prof. L. Paszkiewicz, prof. J. Kowalczykowa i prof. Z. Ruszczewski.

Polskie Towarzystwo Anatomopatologów zostało zarejestrowane w dniu 26 lipca 1958 roku (nr Sa IV-2-73/58) jako Towarzystwo Naukowe dyscypliny teoretycznej, podlegające przez to Polskiej Akademii Nauk, która objęła patronat nad Towarzystwem Anatomopatologów ustalając odpowiednie dotacje.

Zjazd Organizacyjny Polskiego Towarzystwa Anatomopatologów odbył się w Pałacu Staszica w Warszawie w dniach 27 i 28 IX 1958 r., w którym wzięło udział 315 członków-założycieli z całego kraju. Do Towarzystwa przyłączyli się wszyscy anatomopatolodzy akademickich zakładów weterynaryjnych. W wyniku obrad został powołany pierwszy Główny Zarząd Towarzystwa Anatomopatologów Polskich (PT AP) w składzie: przewodniczący prof. dr L. Paszkiewicz, z-cy przewodniczącego – doc. dr Z. Ruszczewski, prof. dr wet. H. Szwejkowski. Członkowie Zarządu: prof. dr J. Laskowski, doc. dr M. Kobuszewska-Faryna. Redaktorem organu PT AP „Patologia Polska” została wybrana prof. J. Kowalczykowa. Kom. Rewizyjna: prof. dr med. wet. A. Zakrzewski, członkowie: prof. dr S. Chodkowska i lek. L. Przybora. Zdecydowano stworzyć oddziały PTAP w Białymstoku, w Gdańsku, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Szczecinie, Koszalinie, Warszawie, Wrocławiu i w Zabrzu. Zdecydowano również, że I Naukowy Zjazd PT AP odbędzie się w 1959 r. w Poznaniu w dniach 9-10 X. Postanowiono opracować Pamiętnik Zjazdu Organizacyjnego z zamieszczeniem sprawozdania jak i spisu naukowego, dorobku zakładów anatomii patologicznej działających w kraju (opublikowano w Pat. Pol. Supl. Nr 4/59).

Pracując od początku działalności naszego wreszcie istniejącego i działającego Polskiego Towarzystwa Anatomopatologów, przez 9 lat pełniłam w Zarządzie Głównym obowiązki skarbnika, a przez 2 kadencje miałam zaszczyt pracować jako przewodnicząca Zarządu Głównego PT AP od 1973 do 1979 roku. W tym okresie zmieniono nazwę Towarzystwa na Polskie Towarzystwo Patologów (PTPat) i statut. Polskie Towarzystwo Patologów odbywa swój XIII Zjazd Naukowy w Rzeszowie – rozwijając nadal działalność statutową.

Warszawa, 10 lutego 1995 r.

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI KOMITETU ORGANIZACYJNEGO POLSKIEGO TOWARZYSTWA ANATOMOPATOLOGICZNEGO

Zygmunt Ruszczewski

Na początku br. grono pracowników Zakładu Patomorfologii PAN oraz Zakładu Anatomii Patologicznej AM w Warszawie zwróciło się do prof. Paszkiewicza jako Specjalisty Krajowego z propozycją powołania do życia naukowego Towarzystwa obejmującego anatomopatologów medycyny oraz weterynarii. prof. Paszkiewicz uznając inicjatywę za słuszną wniósł ją do porządku dziennego najbliższej Konferencji Seniorów i polecił przygotować projekt statutu w celu przedstawienia go wszystkim profesorom i docentom biorącym udział w tych konferencjach.

Konferencja Seniorów poświęcona sprawie Towarzystwa odbyła się 26.04.58 r. Wszyscy obecni jednomyślnie stwierdzili konieczność stworzenia Towarzystwa – po czym poddano dyskusji projekt statutu wnosząc do niego szereg poprawek oraz powołano Komitet Organizacyjny w składzie: prof. L. Paszkiewicz, prof. L Kowalczykowa oraz doc. Z. Ruszczewski, któremu polecono zająć się sprawą rejestracji Towarzystwa oraz przygotowaniem Zjazdu organizacyjnego. Następnie obecni na konferencji profesorowie i docenci zadeklarowali się jako członkowie założyciele Towarzystwa, do których zaliczono tych kolegów z Warszawy, którzy pierwsi podjęli inicjatywę stworzenia Towarzystwa. Sprawa komu ma podlegać Towarzystwo, czy Ministerstwu Zdrowia czy też PAN została wyjaśniona przez Wydział Społeczno-Administracyjny Rady Narodowej m. st. Warszawy. Okazało się, że wszystkie towarzystwa naukowe obejmujące teoretyczne działy medycyny zgodnie z przepisami są podporządkowane PAN.

W związku z tym Komitet Organizacyjny zwrócił się do Wydz. VI PAN z prośbą o przyjęcie patronatu nad Towarzystwem oraz o wydanie opinii stwierdzającej konieczność jego stworzenia, a potrzebnej do rejestracji Towarzystwa.

Polskie Towarzystwo Anatomo-Patologiczne zostało zarejestrowane w dniu 26.07.1958 r. Nr S IV-2-73/58, jednocześnie został zatwierdzony przez władze statut Towarzystwa. Przed Komitetem Organizacyjnym stanęły dwa zadania – zorganizowania zjazdu, który zgodnie z życzeniem członków założycieli byłby jednocześnie przeglądem naukowego dorobku polskich anatomo-patologów oraz przygotowanie projektu budżetu Towarzystwa na 1959 r. Planując część naukową Zjazdu – Komitet Organizacyjny zwrócił się do wszystkich kolegów biorących udział w konferencjach organizowanych przez prof. Paszkiewicza z prośbą o wygłoszenie komunikatów, prawdopodobnie ze względu na okres wakacyjny nie wszystkie zawiadomienia o chęci wygłoszenia komunikatów doszły na czas. Po wydrukowaniu i rozesłaniu programów otrzymaliśmy zgłoszenia od prof. Niepołomskiego i prof. Stojałowskiego. Zgodnie z ustalonym programem prosimy o wygłoszenie tych komunikatów w drugim dniu zjazdu – podczas obrad popołudniowych. W okresie poprzedzającym zjazd do Komitetu Organizacyjnego wpłynęło 315 deklaracji członkowskich. Komitet po ich rozpatrzeniu zgodnie z odpowiednimi postanowieniami statutu uwzględnił wszystkie deklaracje – przyjmując kolegów jako członków nadzwyczajnych oraz jako członków zwyczajnych.

Na zakończenie pragnę zawiadomić wszystkich Kolegów, że w pracach Komitetu Organizacyjnego brali udział: Kol. Zbigniew Bańkowski, Mirosław Beskid, Jerzy Borowicz, Maria Demant, Kazimiera Gail-Pęczalska, Wanda Kapuścińska, Stefan Kruś, Zdzisław Lewicki, Adam Michałowski, Adam Nowosławski, Stefan Oczkowski, Stefan Starzyński, Jan Witkowski, Krystyna Wolska, Lesław Voit, za co im w imieniu Komitetu oraz nas wszystkich serdecznie dziękuję.

Warszawa 1958 r.